Cmentarz Żydowski w Dzierżoniowie

Cmentarz żydowski w Dzierżoniowie położony jest pomiędzy ulicami Szpitalną, Bielawską i Armii Krajowej. Zajmuje powierzchnię 0,27 ha na planie zbliżonym do trójkąta. Jego teren jest ogrodzony ceglanym murem miejscami uzupełnionym metalowym płotem. Na cmentarz prowadzi dwuskrzydłowa, stalowa brama z furtą, nad którą umieszczone są wykute w kamieniu daty „Erbaut 1843 – Ergänzt 1851” oraz cytaty z Biblii hebrajskiej „ (rok)Dom spotkania wszystkich żyjących (według skróconej rachuby). / Oto otwieram wasze groby i wydobywam was z grobów, ludu mój / Ezechiel 37, 12” z datą roczną zapisaną chronogramem – 1869 bądź 1870.

Do celów pochówkowych cmentarz został otwarty w 1826 roku. Do 1939 roku był użytkowany przez niemiecką społeczność żydowską zamieszkującą miasto. Czas II wojny światowej przetrwał bez większych zniszczeń prawdopodobnie dlatego, że znalazł się w posiadaniu niemieckiego dozorcy cmentarnego – Konrada Springera. W okresie powojennym miał sporo szczęścia, bowiem nie skazano go na całkowitą zagładę, jak to uczyniono z położonym w sąsiedztwie cmentarzem ewangelickim. Od roku 1945 był użytkowany przez napływową ludność żydowską. Obecnie cmentarz jest czynnym terenem grzebalnym, jednakże pogrzeby odbywają się tutaj bardzo rzadko z powodu małej liczebności wyznawców religii mojżeszowej. W ciągu ostatniego dwudziestolecia miało tu miejsce pięć pochówków (ostatni odbył się w lutym 2017 roku).

Cmentarz żydowski w Dzierżoniowie jest stosunkowo dobrze zachowany. Jego granice nigdy nie zostały naruszone, nie było na nim brutalnych aktów wandalizmu. Nie ominęły go jednak powojenne kradzieże płyt nagrobnych z cenniejszych kamieni. Dzisiaj na terenie dzierżoniowskiego cmentarza znajduje się ponad 250 nagrobków (w tym ponad 70 z XIX i początków XX wieku). Zaznaczyć należy, że obiekt, mimo że relatywnie zadbany, poddaje się niszczącemu działaniu czasu i warunków atmosferycznych. Stan zachowania najstarszych nagrobków ciągle się pogarsza. Na niektórych litery pisma hebrajskiego są już zatarte i nieczytelne.

Obiekt nie jest udostępniony do bezpośredniego zwiedzania przez turystów. Brama cmentarna jest zamknięta na klucz. Prawnym właścicielem cmentarza jest Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP.

„Digitalizacja i udostępnianie w postaci cyfrowej zasobów cmentarza żydowskiego w Dzierżoniowie” to projekt realizowany przez Fundację Forum Dialogu Między Kulturami. Jego celem jest przeniesienie i zachowanie w cyfrowej rzeczywistości artefaktów sepulkralnych podlegających cyfryzacji związanych ze społecznością żydowską zamieszkującą miasto. Efektem przedsięwzięcia jest serwis internetowy dedykowany cmentarzowi żydowskiemu obejmujący interaktywną mapę wraz z bazą danych grobów i osób pochowanych. Baza udostępnia fotografię każdego nagrobka, informację o jego położeniu, dane personalne osób zmarłych (imię, nazwisko, datę urodzenia, datę śmierci, nazwisko rodowe, imię ojca), a także tłumaczenia hebrajskich i niemieckojęzycznych inskrypcji na najstarszych pomnikach nagrobnych.

Materiał zaprezentowany w serwisie opracowano przy wykorzystaniu tłumaczenia na język polski tekstów inskrypcyjnych w języku hebrajskim dokonanego przez Maxima Gurfinkela.

Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz ze środków Gminy Miejskiej Dzierżoniów.

Realizacja:

Partnerzy:

Patronat medialny: